Welvaartsziektes zoals obesitas, diabetes type 2, hart- en vaataandoeningen, .... komen steeds meer voor. In België heeft de helft van de volwassen bevolking (18+) overgewicht en 1 op 8 volwassenen heeft obesitas. Bij kinderen (2-17 jaar) heeft een 1 op 5 overgewicht en lijdt iets meer dan 1 op 20 kinderen aan obesitas. Bij obesitas is er sprake van een overmatige vetophoping, die in het lichaam zichtbaar is. Het kan leiden tot andere ernstige aandoeningen, zoals diabetes type 2, hart- en vaatziektes, bepaalde kankers, orthopedische problemen, ... Daarom is het belangrijk om er op tijd iets aan te doen.
Hoe weet je of je overgewicht of obesitas hebt?
De snelste manier om te berekenen of iemand overgewicht of obesitas heeft, is via de BodyMass Index of afgekort BMI. De BMI geeft de verhouding weer tussen de lengte en het gewicht van een persoon. Opgelet! Deze formule geldt enkel voor volwassenen, niet voor kinderen. Ook voor heel gespierde personen klopt deze berekening niet, omdat spiermassa meer weegt dan vetmassa.
- Ondergewicht: BMI < 18,5
- Normaal gewicht: BMI tussen 18,5-24,9
- Overgewicht: BMI tussen 25 en 29,9
- Obesitas: BMI tussen 30 en 39,9
- Morbide obesitas: BMI > 40
Met deze formule kan je zelf je BMI berekenen:
BMI = Gewicht/(lengte x lengte)
Enkele voorbeelden:
Vrouw is 1.65 meter groot en weegt 65 kilogram:
65/(1,65 x 1,65) = 23,9, dus een normaal gewicht.
Man is 1.8 meter groot en weegt 100 kilogram:
100/(1,8 x 1,8) = 30,8, dus obesitas.
Wat veroorzaakt de stijgende cijfers van overgewicht en obesitas?
De stijging van overgewicht en obesitas is te wijten aan verschillende factoren die een minder gezonde levensstijl teweeg brengen. Uit de voedselconsumptiepeiling van 2014 blijkt dat slechts 1 op de 8 Belgen dagelijks (voldoende) groenten en fruit eten, 9 op de 10 drinkt meer gesuikerde dranken dan het aanbevolen maximum en de consumptie van ultrabewerkte voeding* ligt vrij hoog. Onze voedingsindustrie misleidt de consument met voedings- en gezondheidsclaims, waardoor het maken van goede en gezonde keuzes niet evident is. Verder zijn er heel wat voedingshypes waardoor het nog moeilijker is om als leek het bos nog door de bomen te zien.
Behalve de keuze in voeding, speelt ook het voedingspatroon een rol. Door het drukkere leven dat onze huidige maatschappij opeist, is het vaak moeilijker om regelmaat en structuur in onze voeding te brengen. Er wordt tussendoor al eens sneller iets in onze mond gestoken en een koek aan een kind gegeven in de auto onderweg naar een hobby.
Onze drukke levens zorgen niet alleen voor minder structuur in ons voedingspatroon, maar ook in beweging. 's Avonds na een drukke dag nog gaan sporten zit er vaak niet meer in. Langs de andere kant zijn er meer en meer mensen met een bureaujob én thuiswerk wordt meer de norm. De enige verplaatsingen die dan soms op een dag gemaakt worden, zijn de verplaatsingen binnenshuis. Het aantal zituren van kinderen op een dag is ook fors gestegen, omdat kinderen minder buiten spelen en meer op hun tablet/GSM bezig zijn.
Ook ons slaappatroon heeft een belangrijke invloed op ons gewicht. Het gebrek aan structuur in onze slaap kan ons bioritme verstoren, ons meer laten hunkeren naar vet- en suikerrijke voeding en zo tot gewichtstoename leiden. De corona-crisis heeft het voor sommige gezinnen nog moeilijker gemaakt om een structuur aan te houden in het dagelijkse leven. Het afgelopen jaar is die structuur voor gezinnen nog meer overhoop gehaald door de sluiting van scholen en sportclubs, het thuiswerk van ouders, ....
Dan hebben we nog niet gesproken over alle reclame voor ongezonde voeding waar je hele dagen mee geconfronteerd wordt. Overal waar je komt, word je in verleiding gebracht door minder gezonde voeding. Overal waar je komt zijn ongezonde dranken en snacks ter beschikking: in automaten op het werk, in het sportcentrum, in tankstations, .... Deze verleiding is voor veel ouders en kinderen moeilijk te weerstaan. Ook het prijsverschil tussen gezonde en ongezond voeding in de winkel zorgt ervoor dat (kwetsbare) gezinnen sneller zullen kiezen voor ongezonde voeding van voor gezonde.
De stijging van overgewicht en obesitas is dus zeker niet alleen een individueel probleem, maar ook een echt maatschappelijk probleem. Ouders moeten terug leren wat goede en gezonde keuzes zijn en hoe ze structuur in het leven van hun gezin kunnen brengen. Op maatschappelijk niveau zou het doel moeten zijn dat de gezonde keuze de gemakkelijkste keuze wordt, die overal ter beschikking is.
*De term 'ultrabewerkte voeding' verwijst naar alle voedingsmiddelen die complexe industriële processen ondergingen. Door deze verregaande bewerkingen en toevoegingen ontstaan energierijke voedingsmiddelen met een hoog gehalte aan suiker, (verzadigd) vet en/of zout en tegelijk aan laag gehalte aan eiwitten, voedingsvezels, vitaminen en/of mineralen. Ultrabewerkte voedingsmiddelen hebben dus geen meerwaarde in een gezond en duurzaam voedingspatroon. (Bron: Gezond Leven).
Wat zijn de gevolgen van overgewicht en obesitas?
Obesitas leidt tot een hoger risico op andere aandoeningen zoals diabetes type 2 (ouderdomsdiabetes), hart- en vaatziektes, bepaalde kankers, orthopedische problemen, grotere risico's bij een Covid-infectie, ...
Zelfs bij kinderen op jonge leeftijd kan obesitas grote risico's met zich meebrengen. Ernstig overgewicht kan leiden tot prediabetes (insulineresistentie), wat zonder aanpassing van de levensstijl eindigt in diabetes type 2. Dit kan dan weer aanleiding zijn voor problemen met de ogen, nieren, lever, ...
Een goede begeleiding van volwassenen en kinderen met overgewicht en obesitas is dus zeer belangrijk!
Wat kan je eraan doen?
Overgewicht en obesitas aanpakken is niet eenvoudig. De oorzaken zijn heel divers en vaak zelfs een combinatie van meerdere factoren (levensstijl, voeding, aanleg, onderliggende ziektes, medicatie, ...). Professionele hulp kan je een hele stap op weg zetten!
Volwassenen die kampen met overgewicht of obesitas kunnen terecht bij:
- De huisarts
- De obesitaskliniek van het ZOL
- Een diëtist
- Een psycholoog
- Sportbeoefening
Kinderen die kampen met overgewicht of obesitas kunnen terecht bij:
- Campus O3 - Ik heb een Maatje (kinderen tussen 8 en 12 jaar oud)
- De huisarts
- Het CLB van de school van je kind
- Het ZOL - pediatrisch endocrinoloog
- Een diëtist
- Sportbeoefening